İyulun 2-də Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə birgə mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər.
Əvvəlcə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev mətbuata bəyanatla çıxış edərək bir sıra mühüm məsələlərə toxunmuş, iki ölkə arasındakı münasibətlərdən danışmış, Özbəkistan tərəfindən ölkəmizə göstərilən dəstəyə və sərmayə qoyuluşuna görə minnətdarlığını bildirmişdir: “Biz özbək dostlarımıza məsləhət yardımlarına və kənd təsərrüfatı, ilk növbədə, pambıqçılıq və ipəkçiliklə bağlı layihələrə sərmayə qoyduqlarına görə minnətdarıq. Özbəkistan şirkətlərinin bu sahədə təcrübəsi bizim üçün çox qiymətlidir. Bu gün, həmçinin konkret olaraq həm Azərbaycanda, həm də Özbəkistanda kənd təsərrüfatı müəssisələrinin, o cümlədən kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı müəssisələrinin inkişafı üzrə iri layihələri xüsusi müzakirə etdik.”
Azərbaycan və Özbəkistan arasında əlaqələr tarixi, mədəni, mənəvi və strateji dəyərlərə əsaslanan möhkəm təməllər üzərində qurulmuşdur. Hər iki dövlət türk dünyasının önəmli üzvləridir və ortaq tarixi köklər, dil, din və mədəniyyət bu əlaqələrin güclənməsində mühüm rol oynayır. Müstəqillik əldə etdikdən sonra Azərbaycan və Özbəkistan arasında siyasi, iqtisadi, humanitar, hərbi və digər sahələrdə münasibətlər davamlı şəkildə inkişaf etmişdir. Xüsusilə son illərdə dövlət başçılarının qarşılıqlı səfərləri və imzalanan sənədlər əlaqələrin yeni mərhələyə keçməsini təmin etmişdir.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında diplomatik münasibətlər 2 oktyabr 1995-ci ildə qurulmuşdur. Lakin xalqlarımız arasında əlaqələrin tarixi daha qədim dövrlərə gedib çıxır. Orta əsrlərdə Böyük İpək Yolu çərçivəsində iki region arasında ticarət və mədəniyyət körpüləri mövcud idi. Sovet dövründə də Azərbaycan və Özbəkistan arasında sıx əməkdaşlıq olmuş, bir çox azərbaycanlılar Özbəkistanda təhsil almış və əksinə, özbək ziyalıları Azərbaycanda elmi və mədəni fəaliyyətlə məşğul olmuşlar.
Müstəqillik illərində iki ölkə arasında qarşılıqlı hörmətə, suverenlik və ərazi bütövlüyünə dəstəyə əsaslanan münasibətlər formalaşmışdır. Azərbaycan daim Özbəkistanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləmiş, eyni zamanda Özbəkistan da Qarabağ məsələsində Azərbaycanın haqlı mövqeyini müdafiə etmişdir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev arasındakı səmimi münasibətlər və siyasi iradə iki ölkə arasında münasibətlərin daha da dərinləşməsinə səbəb olmuşdur. Prezident İlham Əliyev 2022-ci ilin iyun ayında Özbəkistana rəsmi səfər etmiş, bu səfər zamanı iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında Bəyannamə imzalanmışdır. Həmin sənəd əlaqələrin daha yüksək səviyyəyə çatdığını nümayiş etdirir.
Eyni zamanda, Prezident Şavkat Mirziyoyev də Azərbaycana səfərlər etmiş və bu səfərlər zamanı ticarət, sənaye, kənd təsərrüfatı, energetika, nəqliyyat-logistika, təhsil və mədəniyyət sahələrində əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunmuşdur.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında iqtisadi münasibətlər də inkişaf etməkdədir. Ticarət dövriyyəsinin həcmi son illərdə artmış və yeni birgə layihələrin həyata keçirilməsi istiqamətində addımlar atılmışdır. İki ölkə arasında ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün Hökumətlərarası Komissiya fəaliyyət göstərir. Bu komissiyanın iclaslarında iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsi yolları müzakirə olunur.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında sənaye və kənd təsərrüfatı sahələrində birgə müəssisələrin yaradılması, qarşılıqlı sərmayə qoyuluşu və ticarət əlaqələrinin şaxələndirilməsi də gündəmdədir. Özbəkistanın nüfuzlu şirkətləri Azərbaycanda kənd təsərrüfatı texnologiyalarının tətbiqi və digər sahələrdə fəaliyyət göstərir.
Hər iki ölkə üçün strateji əhəmiyyət daşıyan sahələrdən biri də energetikadır. Azərbaycan neft-qaz resurslarına və beynəlxalq enerji layihələrində iştirakına görə regionda lider ölkələrdən biridir. Bu kontekstdə Özbəkistanla enerji sahəsində təcrübə mübadiləsi, texnoloji əməkdaşlıq və enerji infrastrukturlarının qarşılıqlı faydalı şəkildə istifadə olunması gündəmdədir.
Eyni zamanda, Azərbaycan və Özbəkistan Orta Dəhliz nəqliyyat və logistika layihələri çərçivəsində əməkdaşlıq edirlər. Orta Dəhliz Asiyanı Avropa ilə birləşdirən vacib marşrutdur və burada Azərbaycan və Özbəkistanın iştirakı yükdaşımaların səmərəliliyini artırır. Bu dəhliz vasitəsilə iki ölkə arasında nəqliyyat əlaqələri genişlənir və regional əməkdaşlığa töhfə verilir.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında mədəni-humanitar sahədə də əməkdaşlıq yüksək səviyyədədir. Hər iki ölkədə keçirilən mədəniyyət günləri, sərgilər, konsertlər xalqların bir-birini daha yaxından tanımasına şərait yaradır. Ən önəmlisi isə bu münasibətlər gənc nəsillərin qarşılıqlı əlaqələrinin inkişafına xidmət edir.
Təhsil sahəsində də əməkdaşlıq uğurla davam etdirilir. Özbəkistanda azərbaycanlı tələbələrin, Azərbaycanda isə özbək tələbələrin sayı artmaqdadır. Bəzi universitetlər arasında birbaşa əməkdaşlıq müqavilələri imzalanmışdır. 2023-cü ildə Bakıda Özbək dili və ədəbiyyatı mərkəzinin açılması və Daşkənddə Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin yaradılması bu əməkdaşlığın bariz nümunələridir.
Azərbaycan və Özbəkistan Türk Dövlətləri Təşkilatının üzvü kimi də sıx əməkdaşlıq edir. Bu təşkilat çərçivəsində iqtisadi, mədəni, siyasi və təhlükəsizlik sahələrində ortaq layihələr həyata keçirilir. Özbəkistanın bu təşkilata fəal inteqrasiyası Azərbaycanla münasibətləri daha da möhkəmləndirmişdir.
Azərbaycanın 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsində əldə etdiyi qələbə və ərazilərini işğaldan azad etməsi türk dünyasında, o cümlədən Özbəkistanda böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Özbəkistan dövləti Qarabağın bərpasında da dəstək göstərmişdir. Xüsusilə Füzuli şəhərində Özbəkistan tərəfindən məktəb binasının inşası bu dəstəyin simvolik ifadəsidir. Bu, təkcə infrastruktur layihəsi deyil, həm də qardaşlıq münasibətlərinin təcəssümüdür.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında münasibətlər bu gün strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlmişdir. Tarixi və mədəni bağlara söykənən bu münasibətlər qarşılıqlı hörmət, güclü siyasi iradə və ortaq maraqlar əsasında formalaşmışdır. Qarşıdakı illərdə bu əlaqələrin daha da dərinləşəcəyi, yeni birgə layihələrin həyata keçiriləcəyi və türk dünyasının inkişafına mühüm töhfələr verəcəyi gözlənilir. Azərbaycan və Özbəkistanın bir-birinə olan qardaşlığı regionun sabitliyi və rifahı baxımından da xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Daşqın Mikayılov
YAP Şəki rayon təşkilatının sədri
