İsrail və Azərbaycan arasında çoxşaxəli əməkdaşlıq mövcuddur

İsrail ilə Azərbaycan arasındakı münasibətləri kifayət qədər yaxın və dost münasibətlər kimi xarakterizə etmək olar. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər 1992-ci ildə Azərbaycan Sovet İttifaqından müstəqillik əldə etdikdən sonra qurulub. O vaxtdan bəri İsrail və Azərbaycan siyasət, iqtisadiyyat, mədəniyyət və müdafiə daxil olmaqla müxtəlif sahələrdə fəal əməkdaşlıq edirlər.

İsrail ilə Azərbaycan arasında yaxınlığa səbəb olan əsas səbəblərdən biri tarixi irsdir. Hər iki xalqın uzun tarixi və mədəni əlaqələri var. Bundan əlavə, Azərbaycan yəhudilərin və müsəlmanların birgəyaşayış və harmoniya içində yaşadığı azsaylı müsəlman ölkələrindən biridir.

İsrail ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlığın mühüm aspekti enerji sektorudur. Azərbaycan böyük neft və qaz istehsalçısıdır, İsrail isə onların hasilatı və istifadəsi sahəsində təcrübə və texnologiyaya malikdir. Hər iki ölkə enerji sahəsində, o cümlədən Azərbaycandan İsrailə neft və qaz tədarükü sahəsində fəal əməkdaşlıq edir.

İsrail və Azərbaycan da hərbi əməkdaşlığı gücləndirir. İsrail Azərbaycan üçün pilotsuz uçuş aparatları, raket sistemləri və digər hərbi avadanlıqlar da daxil olmaqla böyük silah təchizatçısıdır. Öz növbəsində, Azərbaycan İsrailə mühüm geostrateji mövqe və regional bazarlara çıxış imkanı verir.

Azərbaycan yəhudiləri Azərbaycan ərazisində yaşayan kiçik, lakin tarixən əhəmiyyətli yəhudi icmasını təmsil edirlər. Bu ölkədə bir neçə əsri əhatə edən uzun bir tarixə sahibdirlər.

Yəhudilər hələ qədim zamanlardan müasir Azərbaycan ərazisində məskunlaşmağa başlayıblar. Fars, Şərqi Avropa və digər bölgələr də daxil olmaqla dünyanın müxtəlif yerlərindən gəldilər. Azərbaycanın yəhudi əhalisinin əksəriyyəti öz dilləri və mədəni ənənələri olan yerli yəhudilərdir.

Tarixin müxtəlif dövrlərində Azərbaycan yəhudiləri sülh şəraitində yaşamış və ölkədəki digər etnik və dini qruplarla əməkdaşlıq etmişlər. Əsrlər boyu dil, ənənə və din də daxil olmaqla şəxsiyyətlərini və mədəni irslərini qorumağı bacardılar.

Azərbaycanda yəhudi irsinin rəmzi sahələrindən biri də indiki tarixi sinaqoqun yerləşdiyi Gəncə şəhəridir. Azərbaycanın paytaxtı Bakıda 1911-ci ildə tikilmiş “Mariinsky sinaqoqu” da daxil olmaqla bir neçə sinaqoq var.

Müasir şəraitdə Azərbaycanda yəhudi icması nisbətən kiçik olaraq qalır, lakin o, mövcud olmağa davam edir və ölkənin həyatında fəal iştirak edir. Azərbaycan yəhudiləri biznes, təhsil, mədəniyyət və siyasət daxil olmaqla müxtəlif sahələrə öz töhfələrini verirlər.Azərbaycanlılar İsraildə yaşayan milli qruplardan biridir. Bir çox azərbaycanlı 1948-ci ildə dövlətin qurulmasından başlayaraq tarixinin müxtəlif dövrlərində İsrailə köçdü.

Azərbaycanlıların İsrailə mühacirətinin ilk dalğası 1950-ci illərdə Sovet İttifaqından, o cümlədən Azərbaycandan olan minlərlə yəhudi qaçqının İsrailə köç etmək imkanı əldə etdiyi “kütləvi köç” proqramı (“Mavet la Aliya Beth” əməliyyatı kimi də tanınır) nəticəsində baş verdi.

İsrailə gələn azərbaycanlılar ölkənin həyatının müxtəlif sahələrinə öz töhfələrini vermişlər. Təhsil, iqtisadiyyat, siyasət, mədəniyyət və idman da daxil olmaqla İsrail cəmiyyətinə fəal şəkildə inteqrasiya etdilər. Bəzi azərbaycanlılar İsraildə tanınmış siyasətçilər, iş adamları, sənətçilər, idmançılar və ictimai xadimlər oldular.

Azərbaycan mədəniyyətinin və ənənələrinin qorunması İsraildə yaşayan azərbaycanlılar üçün də mühüm rol oynayır. Müxtəlif tədbirlər, festivallar, konsertlər və sərgilər təşkil edir, burada milli kimliklərini nümayiş etdirir və İsrail ilə Azərbaycan arasında mədəni mübadiləni təşviq edirlər.

Qeyd etmək vacibdir ki, İsrail və Azərbaycan da diplomatik münasibətlər saxlayır və bu, İsraildə yaşayan azərbaycanlılar və Azərbaycana gələn İsraillilər də daxil olmaqla iki ölkə arasında insan mübadiləsinə kömək edə bilər. Bu iki xalq arasında mədəniyyət, bilik və təcrübə mübadiləsi aralarındakı əlaqələri və qarşılıqlı anlaşmanı gücləndirə bilər.

Azərbaycan yəhudilərin və müsəlmanların birgəyaşayış və harmoniya içində yaşadığı azsaylı müsəlman ölkələrindən biridir. Bu, bu ölkədə tolerantlığın və müxtəlifliyə hörmətin göstəricisidir. Azərbaycan hakimiyyəti yəhudi əhalisinin hüquqlarını dəstəkləyir və müdafiə edir.

İslam Bafadarov,
YAP-ın gənc fəalı