Postmünaqişə dövründə Cənubi Qafqazın və Orta Asiyanın geosiyasi və iqtisadi dinamikası sürətlə dəyişməkdədir. 2025-ci il avqustun 22-də Türkmənbaşı şəhərində Azərbaycan Respublikası, Türkmənistan Respublikası və Özbəkistan Respublikası liderlərinin iştirakı ilə keçirilmiş yüksək səviyyəli görüş bu dəyişikliklər kontekstində üçtərəfli əməkdaşlığın yeni mərhələsinin başlanğıcını qeyd edir. Görüşün əsas məqsədi üç ölkə arasında ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıq mexanizmlərini möhkəmləndirmək, Qarabağın bərpası və regional inteqrasiyanı təmin etmək, həmçinin nəqliyyat, enerji və sosial infrastruktur sahələrində koordinasiyanı artırmaq idi. Prezident İlham Əliyevin bəyanatı isə görüşün strateji əhəmiyyətini və real nəticələrini təsdiq edir.
Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistanın tarixi və mədəni əlaqələri əsrlər boyu davam edib. Türkmən və Azərbaycan xalqları tarixən bir-birinə qardaş ölkələr kimi baxmış, mədəni və sosial-mədəniyyət sahələrində qarşılıqlı təsir formalaşdırmışlar. Özbəkistan isə Orta Asiya ilə Cənubi Qafqaz arasında strateji körpü rolunu oynayır. Bu əlaqələr, xüsusilə postmünaqişə dövründə, Qarabağın bərpası və regional əməkdaşlıq baxımından yeni imkanlar yaradır. Prezident İlham Əliyevin bəyanatına əsasən, Türkmənistan etibarlı rəhbərlik altında sürətli inkişaf yolu keçir. Avaza şəhərində aparılan abadlıq və infrastruktur işləri bu inkişafın vizual təzahürüdür.
Bəyanatın mühüm məqamlarından biri Füzuli (Azərbaycan) və Arxadağ (Türkmənistan) şəhərlərinin qardaşlaşması ilə bağlı sənədin imzalanmasıdır. Bu sənəd ikitərəfli mədəni və sosial əməkdaşlıq üçün yeni institusional mexanizm təqdim edir və regionda xalqların qardaşlıq ənənələrinin davam etdirilməsinə xidmət edir. Qarabağda Türkmənistan tərəfindən məscidin tikintisi təşəbbüsü, dini və mədəni əməkdaşlığın nümunəsi olmaqla yanaşı, həm də beynəlxalq dəstəyin real ifadəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Məscidin memarlıq layihəsinin bir ay ərzində hazır olması əməkdaşlığın sürətli və effektiv həyata keçirildiyini göstərir.
Azərbaycan–Özbəkistan münasibətləri də praktik əməkdaşlıq nümunələri ilə zəngindir. Xankəndidə fəaliyyət göstərən tikiş fabriki sosial-iqtisadi inkişaf və məşğulluğun artırılması baxımından önəmli layihədir. Orada çalışanların əksəriyyətini qadınlar təşkil edir və fabrikin genişləndirilməsi ilə iş yerlərinin sayının artması planlaşdırılır. Bundan əlavə, Füzuli şəhərində açılmış Mirzə Uluqbəy adına 960 şagird yerlik orta məktəb təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın bariz nümunəsidir. Bu layihələr postmünaqişə dövründə Qarabağın bərpasına qardaş ölkələr tərəfindən verilən real dəstəyin göstəricisi kimi qiymətləndirilə bilər.
Bu əməkdaşlıq formatı yalnız üç ölkə üçün deyil, həm də regional və qlobal geosiyasi kontekstdə əhəmiyyətlidir. Orta Asiya və Cənubi Qafqaz arasında inteqrasiya, enerji resurslarının səmərəli istifadəsi və nəqliyyat dəhlizlərinin təşkili beynəlxalq tərəfdaşlar üçün də imkanlar yaradır. Həmçinin, regionda sülh və sabitliyin qorunması, qarşılıqlı dəstəyin təmin olunması üçtərəfli əməkdaşlıqla sıx bağlıdır. 22 avqust 2025-ci il Türkmənbaşı görüşü Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan arasında çoxtərəfli əməkdaşlığın yeni mərhələsini müəyyənləşdirir. Görüş nəticəsində imzalanmış sənədlər və Prezident İlham Əliyevin bəyanatı göstərir ki, region ölkələri arasında strateji tərəfdaşlıq yalnız siyasi deyil, həm də iqtisadi, sosial və mədəni sahələri əhatə edir. Üçtərəfli əməkdaşlıq formatı, həmçinin Qarabağın bərpası və regional inteqrasiyanın təmin olunması baxımından əhəmiyyətli institusional mexanizmləri təqdim edir.
Kazımova Əsmər
Xəzər rayonu, 123 №li tam orta məktəbin müəllimi
