Azərbaycan Çin Prezidenti Si Cinpinin inkişaf, təhlükəsizlik və sivilizasiyalar sahəsində irəli sürdüyü bir neçə təşəbbüsə dəstək verib və onlara qoşulub.”Azərbaycan bu təşəbbüsləri dəstəklədiyini müxtəlif səviyyəli görüşlərdə bəyan edib.
Çin ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlərin formalaşmasında və inkişafında mərhum Prezident Heydər Əliyevin xüsusi rolu olub. 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etməsindən sonra Heydər Əliyev xarici siyasətdə balanslı və çoxşaxəli yanaşma sərgilədi və Çin ilə əlaqələrin qurulmasına və möhkəmlənməsinə böyük önəm verdi.
1994-cü ildə Azərbaycan ilə Çin arasında diplomatik münasibətlər rəsmi şəkildə quruldu.Heydər Əliyev dövründə Çin ilə iqtisadi, siyasi və mədəni sahələrdə əməkdaşlıq üçün hüquqi baza yaradıldı.İki ölkə arasında dostluq münasibətlərinin inkişafı, qarşılıqlı hörmət, ərazi bütövlüyünün dəstəklənməsi və beynəlxalq təşkilatlarda əməkdaşlıq kimi prinsiplər əsas götürüldü.Heydər Əliyev Çinin inkişaf yolunu, xüsusən də “bir ölkə, iki sistem” modelini maraqla izləyir və ikitərəfli əlaqələrdə qarşılıqlı faydaya əsaslanan münasibətləri təşviq edirdi.
Bu siyasət nəticəsində sonrakı illərdə Çin-Azərbaycan münasibətləri daha da dərinləşib və strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə çatıb.Son illərdə Çin ilə Azərbaycan arasında bərpaolunan enerji sahəsində əməkdaşlıq sürətlə genişlənir. Azərbaycanın enerji siyasətində, xüsusilə də yaşıl enerjiyə keçid strategiyasında Çin mühüm tərəfdaşlardan biri hesab olunur.
Çin şirkətləri Azərbaycanda günəş və külək enerjisi layihələrinə maraq göstərir və artıq müəyyən razılaşmalar əldə olunub.2022 və 2023-cü illərdə Azərbaycan və Çin arasında yaşıl enerji texnologiyaları, ağıllı şəbəkələr, enerji səmərəliliyi sahəsində əməkdaşlığa dair bir neçə sənəd imzalanıb.Çin şirkətləri Azərbaycanın Azad İqtisadi Zonalarında (məsələn, Ələt Azad İqtisadi Zonası) bərpaolunan enerji istehsalı və texnoloji həllərin tətbiqində iştirak etməyə maraq göstərirlər.Azərbaycan COP29 konfransına ev sahibliyi etməyə hazırlaşdığı üçün, ölkə yaşıl enerji portfelini artırmaq istəyir və Çinlə bu sahədə əməkdaşlıq xüsusi əhəmiyyət daşıyır.Çinin texnoloji üstünlüyü (xüsusilə günəş panelləri və külək turbinaları istehsalında) Azərbaycanın alternativ enerji hədəflərinə çatmasına dəstək verir.
Qısacası, bu əməkdaşlıq həm Azərbaycanın enerji müxtəlifliyi siyasətinə, həm də karbon neytrallığı hədəflərinə töhfə verir.Ötən il Çin ilə Azərbaycan arasında tranzit daşımalarında böyük artım qeydə alınıb — təxminən 86 faiz. Orta Dəhliz üzrə əməkdaşlığın genişlənməsi. Bu marşrut Çin ilə Avropanı Azərbaycan üzərindən birləşdirir.Azərbaycanın logistika imkanlarının — xüsusilə Bakı Limanı (Ələt) və Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin — gücləndirilməsi.Çin şirkətlərinin Orta Dəhlizə marağının artması. Qlobal geosiyasi vəziyyət (xüsusən də Rusiya-Ukrayna münaqişəsi) alternativ marşrutların aktuallığını artırıb.Azərbaycanın tranzit siyasətində prosedurların sadələşdirilməsi və rəqəmsallaşdırılması.Azərbaycanın Çinlə birbaşa əlaqələrinin (yük daşımaları sahəsində) genişlənməsi və daşınmaların daha sürətli və təhlükəsiz olması.Bu artım həmçinin Azərbaycanın nəqliyyat-logistika qovşağı olma strategiyasını gücləndirir və ölkəyə əlavə iqtisadi fayda gətirir.
İdxal baxımından Çin Azərbaycanın bir nömrəli tərəfdaşıdır — yəni Azərbaycan ən çox məhsulu Çindən idxal edir. Buraya əsasən sənaye avadanlıqları, elektronika, maşınlar, istehlak malları və tikinti materialları daxildir.Ümumi ticarət dövriyyəsi baxımından isə Çin Azərbaycanın 4-cü ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. İlk yerlərdə adətən İtaliya, Türkiyə və Rusiya qərarlaşır, daha sonra Çin gəlir.Eyni zamanda Azərbaycan da Çinə neft, kimya məhsulları və kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac etməyə başlayıb, və bu sahədə imkanlar artır.
Günel Əlizadə,
Yeni Azərbaycan Partiyası, məsləhətçi
